bilgibitig

Şərq ölkələri içərisində əsasən Hindistana maraq daha çox idi. İstər Birunin Hindistan əsərindən, istərsə də səyyahların məlumatlarından Hindistanın zəngin nemətləri haqqnda xəbərlər gəlib çatmışdır.

Yeni dövrdən etibarən Avropa sənayesinin və ticarətin inkişafı ilə xarakterizə olunurdu. İstehsal edilmiş məhsulları satmaq üçün daxili bazarlar artıq azlıq edirdi, yeni bazarlara ehtiyac duyulurdu. Qiymətli metallar – qızıl və gümüş catışmırdı, bu da mal dövriyyəsini çətinləşdirirdi.

XIII əsrin ortalarından etibarən avropalıların coğrafi təfəkkür dairəsi genişlənməyə başlamışdı. Bir çox müsəlman alimlərinin kitablarından Şərqlə bağlı məlumat əldə etdikləri üçün Avropa tacirləri Şərqlə ticarətə can atırdılar. Buna misal olaraq İtaliya səyyahı və yazıçısı Marko Polonun mənsub olduğu Polo ailəsini göstərmək olar.

Əbu Reyhan Biruni 973-cü ildə Xarəzmdə anadan olmuşdur.Astronomiya, riyaziyyat, tarix, coğrafiya sahəsində bəşəriyyətin yetişdirdiyi ən böyük alim idi. Təhsilini Əbu Nəsrdən alır. Əbu Nəsr Əbul Vəfanın tələbəsi olur. Əbul-Vəfa böyük riyaziyyatçı, astronom idi. Tanges, sinus, yəni triqonometriyanın babalarından hesab olunur.

Türk bodunu hər zaman indiki təqvimlə mart ayının 20-22-si də öz bayramlarını qeyd etmişlər. Bu Türk bayramın adı Ergənəkon bayramıdır. Ergənəkon bayramının yaranması Oquz kakan dönəmindən daha qədim dövürə gedib çıxsada bu bayramın inkişafı Oquz kakan dönəmi ilə bağlıdır. Ergənəkon adı ergənə/erkənə/erkən və kun/kon/gün yəni günümüzün Türkçəsi ilə desək erkən və gün sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır. Erkən gün/ilk gün/başlanğıc gün/bu gündən başlayan anlamını verməkdədir.

Bor elementi B simqəsi ilə göstərilən, atom nömrəsi 5 olan yarı metaldır. Sərt qurluşlu və istiliyə davamlı elementdir. Bor elementi təbiyyətdə bəzi hallarda düz şəkilində, bəzi elementlərlə qarışmış və sərbəst şəkildə tapılmaqdadır. Amorf şəkli tünd qəhvəyi rəngli tozdur, kiristal şəkli isə qara rəngdə olur və olduqça sərt qurluşa malikdir.

Qopuz Türk bodununa məxsus simli musiqi alətidir. Adı bəzi tədqiqatçılara (Banq V.) görə qopmaq, durmaq, qalxmaq mənasını verən kop sözündən törəmişdir. Türk kakanlıqı bilgi bitigə görə isə qop sözü kop sözündən törəyib qopmaq, durmaq, qalxmaq, ucalmaq mənasını verməkdədir. Uz sözü isə öz sözüdür ki, qopuz sözünün mənası ucalan, yuxarı qalxan, ucalmış mənasını verməkdədir.

İbn Bətutə - Orta əsrlərin bütün müsəlman ölkələrində, həmçinin müsəlmanların hakimiyyəti altında olan ərazilərə səyahət edən yeganə səyyah olmuşdur. Onun qarşıya qoyduğu əsas məqsəd XIV əsrin ikinci yarısında mövcud müsəlman cəmiyyətini əsərlərində işıqlandırmaqdan ibarət idi.

Əl-İdrisi Əndəlüs mədəniyyətinin ən bariz nümunələrindən biridir. Əl-İdrisi 1100-cü ildə Əndəlüsün Səbtə şəhərində doğulmuşdur. İlk təhsilini Əndəlusun Qurtuba şəhərində alaraq elmdə özünü daha da inkişaf etdirmək istəyən İdrisi, Anadolu, Şimal Afrika və digər bir çox yerlərə getmiş, müxtəlif təhsil ocaqlarında təhsilini davam etdirmişdir.

Coğrafiya elminin VIII-X əsrləri əhatə edən hissəsi orta əsrlər dövrünün coğrafiyası hesab edilir. VII əsrdən başlayaraq ərəblər tərəfindən İslam dini, ərəb dili, mədəniyyəti və digər biliklər böyük ərazilərdə sürətlə yayılmağa başladı. Ümumiyyətlə Ərəb xilafəti ölkələrində VIII-IX əsrlər mədəniyyətin və elmin görünməmiş çiçəklənməsi dövrü olmuşdur.